Theo báo VnExpress, trong báo cáo đánh giá tác động dự án Luật Dân số đang được lấy ý kiến, Bộ Y tế cho biết dự luật đặt mục tiêu duy trì vững chắc mức sinh thay thế (2,1 con/phụ nữ) trên phạm vi cả nước. Dự luật sẽ không quy định số con đối với mỗi cặp vợ chồng mà trao quyền quyết định cho mỗi gia đình, gắn với trách nhiệm chăm sóc và nuôi dạy con tốt.
Đây là thay đổi căn bản so với Pháp lệnh Dân số – văn bản pháp luật hiện hành quan trọng nhất về dân số quy định mỗi cặp vợ chồng, cá nhân “sinh một hoặc hai con, trừ trường hợp đặc biệt do Chính phủ quy định”.
Theo Bộ Y tế, trao quyền quyết định số lượng con cái cho các ông bố bà mẹ sẽ tránh được tình trạng mức sinh xuống quá thấp gây già hóa dân số, tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế, xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh.
Bộ Y tế cho biết dự luật hướng tới điều chỉnh mức sinh; giáo dục định hướng về hôn nhân và gia đình cho thanh niên. Chủ sử dụng lao động có trách nhiệm tạo điều kiện để người lao động được tiếp cận thông tin, sử dụng dịch vụ dân số về kế hoạch hóa gia đình phù hợp với môi trường làm việc. Các cơ quan thực hiện chương trình hỗ trợ cho thành viên, người lao động sinh con, nuôi dạy con tốt.
Cơ quan soạn thảo cho rằng Nhà nước cần bảo đảm ngân sách để hỗ trợ, khuyến khích lợi ích vật chất, tinh thần cho người dân thực hiện chính sách. UBND tỉnh thành tham mưu, trình HĐND hoặc ban hành theo thẩm quyền chính sách khuyến khích, hỗ trợ vật chất, tinh thần cho các vợ chồng nhằm duy trì mức sinh thay thế trên địa bàn, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế, xã hội.
Trẻ học tại trường mầm non 19/5 (quận 1, TP HCM). Ảnh: Quỳnh Trần
Theo thống kê, mức sinh cả nước đang giảm và chênh lệch đáng kể giữa các vùng, đối tượng. Khu vực kinh tế, xã hội khó khăn có mức sinh cao – rất cao, trong khi ở đô thị mức sinh xuống thấp, có nơi thấp hơn nhiều so với mức sinh thay thế. Xu hướng không muốn hoặc sinh rất ít con đang lan rộng tại đô thị.
Trong Lễ tổng kết công tác dân số năm 2023, ông Mai Trung Sơn, Cục Dân số, cho biết giảm sinh là xu hướng toàn cầu nhưng Việt Nam nhanh hơn thế giới và ngày càng rõ nét. Những năm trước, mỗi phụ nữ thành thị sinh hơn 1,7 con, song hai năm gần đây mức sinh xuống dưới 1,7. Ở nông thôn, mức sinh năm nay ước tính cũng xuống dưới mức sinh thay thế.
Hai khu vực báo động là Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long khi mức sinh tiếp tục xuống sâu, khoảng 1,5 con/phụ nữ. Hiện chỉ có vùng trung du miền núi phía Bắc và Bắc Trung Bộ mức sinh cao. Trong bối cảnh suy giảm dân số toàn cầu, nếu Việt Nam duy trì vững chắc mức sinh thay thế sẽ ổn định quy mô dân số trên 100 triệu dân.
Thực tế trong ba năm qua, tỷ suất 21 tỉnh thành thuộc vùng mức sinh thấp đã tăng nhẹ. Tuy nhiên, một số địa phương vẫn có xu hướng tiếp tục giảm sâu như Bạc Liêu, Hậu Giang, Bến Tre, Bình Dương, cá biệt TP HCM giảm còn 1,32. Hiện chỉ 4 địa phương đạt mức sinh thay thế gồm Hà Nội, Lâm Đồng, Phú Yên và Bình Định.
Theo các chuyên gia, có nhiều lý do khiến phụ nữ TP HCM chọn sinh ít hoặc không sinh con như áp lực công việc, gánh nặng kinh tế, mức sống đắt đỏ, chi phí đầu tư nuôi dạy con cao, cần thời gian cho bản thân. Một số người sợ mất việc cũng như cơ hội thăng tiến khi sinh con, hoặc không đủ điều kiện để chăm con tốt nhất.
