Mâm ngũ quả ngày Tết là văn hóa của người Việt Nam. Tùy theo vùng miền, mâm ngũ quả lại được biến tấu với nhiều loại quả khác nhau. Mâm trái cây Ngũ quả ngày Tết đầy đặn sẽ thể hiện lòng thành cầu mong bình an, sung túc của gia chủ, trở thành một nét phong tục tốt đẹp được gìn giữ qua nhiều thế hệ.

Theo các nhà văn hóa, mâm ngũ quả ngày Tết để dâng cúng tổ tiên, thể hiện lòng hiếu thảo và ước mong những điều tốt lành trong gia sự.

Tuy nhiên hiện nay, không phải gia đình nào, nhất là những người trẻ cũng biết chọn lựa các loại quả và bày biện mâm ngũ quả cho đẹp mắt.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Cường (Trung tâm Nghiên cứu bảo tồn văn hoá tín ngưỡng Việt Nam) hướng dẫn những cách bày mâm ngũ quả, để mang lại may mắn trong năm mới.

Xem thêm: Một loại quả có màu sắc đẹp, nhiều nhà thích thêm vào mâm ngũ quả nhưng là đại kỵ

Nguyên tắc bày mâm ngũ quả

Theo nguyên tắc bày biện, mâm ngũ quả gồm 5 loại quả có màu sắc khác nhau. Sở dĩ chọn số 5 là vì từ xưa ông cha ta đã quan niệm Phú – Quý – Thọ – Khang – Ninh là những điều quý giá và luôn mong mỏi đạt được 5 điều này trong năm mới.

Ngoài ra, trên mâm ngũ quả người ta thường chọn 5 loại quả tương ứng với 5 màu sắc của các hành Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ, tượng trưng cho mong ước được ngũ phúc: “Giàu có, sang trọng, sống lâu, khỏe mạnh, bình yên”.

Màu đỏ tượng trưng cho hành Hỏa, thường là các loại quả: Hồng, táo tây, thanh long…

Những loại quả có màu trắng như mận hoặc lê,… tượng trưng cho hành Kim.

Những loại quả như chuối xanh, đu đủ xanh, mãng cầu, quả na, sung, dừa, dưa hấu… tượng trưng cho hành Mộc.

Với hành Thổ có thể chọn những loại quả có màu nâu, nâu đất hay vàng như xoài chín, bưởi, quýt vàng, cam vàng…

Màu đen tượng trưng cho hành Thủy, có thể chọn những loại quả như nho đen hoặc các quả có màu tối, sậm.

Một số loại trái cây thường dùng trong mâm ngũ quả ngày tết gồm có:

Chuối: Hình dáng nải chuối rất đặc trưng, giống với bàn tay nằm ngửa, biểu tượng cho sự bao bọc chở che. Theo phong thủy, chuối tượng trưng cho sự may mắn, đủ đầy. Do đó, cúng chuối trên ban thờ thần tài sẽ thu hút tiền tài, sự may mắn về mọi mặt trong cuộc sống. Ngoài ra, chuối còn tượng trưng cho con cháu sum vầy, quây quần, đầm ấm, hứng lấy may mắn, bao bọc và chở che.

Phật thủ: Hình dáng bên ngoài của trái phật thủ được ví với bàn tay của Đức Phật. Do đó, loại quả này được nhiều người sử dụng để cúng thần tài, với mong muốn luôn được các vị thần linh chở che và bình an vượt qua mọi sóng gió cuộc đời. Cũng có ý nghĩa bàn tay Phật che chở cho cả gia đình.

Bưởi: Mong muốn an khang, thịnh vượng.

Đào: Người ta biết đến đào là loại quả đại diện cho sự trường tồn, bất tử. Ngoài ra, loại quả này còn là một trong những biểu tượng phong thủy được nhiều người yêu thích. Nó đại diện cho sự may mắn và thăng tiến. Bên cạnh đó, còn được nhắc tới là biểu tượng cho tình yêu và hôn nhân.

Cam, quýt, những loại quả không chỉ đẹp về màu sắc mà còn đặc trưng bởi mùi hương. Đó là tượng trưng cho sự thành đạt, phát triển về mọi mặt. Người ta tin rằng, các loại quả này sẽ đem đến may mắn, thịnh vượng cho gia chủ. Đồng thời, mùi thơm của các loại quả này có thể xua đuổi xui xẻo, mang điều lành đến cho gia đình.

Nho: Nho là biểu tượng của sự sinh sôi, nảy nở và đại diện cho sự thành công. Theo phong thủy, chùm nho là biểu tượng giải hóa các vấn đề liên quan đến sinh nở. Người ta dùng nho trong mâm ngũ quả ban thờ thần tài với hy vọng gia đình, con cái hòa thuận, khỏe mạnh.

Táo: Phú quý, giàu sang.

Lựu: Nhiều hạt, tượng trưng cho con đàn cháu đống.

Dứa: Dứa là loại trái cây mang mùi thơm cực kỳ đặc trưng. Hơn nữa, loại quả này mang ý nghĩa may mắn, thành công và thịnh vượng vững bền mãi về sau.

Đu đủ: Quả đu đủ là biểu tượng của sự sung túc, đủ đầy, thịnh vượng.

Dưa hấu: Trái dưa hấu căng tròn, mát lành hứa hẹn sẽ đem tới sự ngọt ngào và may mắn.

Thanh long: Rồng mây hội tụ, thể hiện sự phát tài phát lộc.

Việc lựa chọn trái cây dâng cúng tổ tiên cũng là cách con người thể hiện lòng thành tâm của mình. Do đó, bạn nên cân nhắc và lựa chọn loại quả phù hợp. Vì khi thắp hoa lên bàn thờ cũng là cách bạn thể hiện lòng thành, sự kính tâm đến gia tiên. 

Xem thêm: Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết và cách bày mâm ngũ quả thu hút may mắn, tài lộc trong năm mới

3 loại quả không nên bày mâm ngũ quả

Quả có hình thù dị dạng, kỳ quái

Những quả méo mó và có nhiều vết sẹo, gai góc, quả héo, hỏng,… là những quả sẽ mang đến nguồn năng lượng xấu, không nên bày trong mâm ngũ quả ngày Tết. Đồng thời những loại quả này cũng thể hiện sự không thành kính của con cháu với ông bà tổ tiên.

Quả mọc sát đất

Những loại quả mọc sát đất hoặc có họ hàng với rau như cà chua, me hay thanh trà, dứa… cũng ít khi được lựa chọn để sắp lên mâm lễ thắp hương.

Trái cây dùng để cúng trước hết phải đạt yêu cầu là có hình thù tròn trịa và đều đặn, vỏ mịn trơn láng vì chúng mang năng lượng tốt, tượng trưng cho sự suôn sẻ, thuận lợi. Ngoài ra, tròn tượng trưng cho trời (trời tròn đất vuông), thể hiện được tấm lòng thành kính của người cúng.

Quả có vị cay, đắng

Khi chọn trái cây bày mâm ngũ quả ngày Tết, tuyệt đối không bày những loại quả có vị cay, đắng hoặc quá chua. Có quan niệm cho rằng, “trần sao âm vậy”, dâng lên Thần Phật gia tiên những thứ quả quá đắng cay các Ngài cũng không thụ hưởng được.

Vì thế, nên tránh những loại quả chua chát, đắng, cay để cúng gia tiên hay bày mâm cơm cúng Tết.

Việc lựa chọn trái cây dâng cúng tổ tiên cũng là cách con người thể hiện lòng thành tâm của mình. Do đó, bạn nên cân nhắc và lựa chọn loại quả phù hợp. Vì khi thắp hoa lên bàn thờ cũng là cách bạn thể hiện lòng thành, sự kính tâm đến gia tiên. 

Xem thêm: Mâm ngũ quả ngày Tết 2024: Ý nghĩa, cách sắp xếp đúng, bề trên ưng bụng rước lộc vào nhà

Mâm ngũ quả miền Bắc

Đối với người dân miền Bắc, một mâm ngũ quả đẹp, đúng chuẩn phải là một mâm ngũ quả có đầy đủ các loại trái cây như: chuối xanh, bưởi, phật thủ, sung, hồng, quất cảnh, ớt, dứa,… với màu sắc rực rỡ nhưng phải hài hòa, đảm bảo đúng theo Ngũ hành:

Kim – màu trắng

Mộc – màu xanh lá

Thủy – màu đen

Hỏa – màu đỏ

Thổ – màu vàng

Chuối trong mâm ngũ quả được bày theo nải, phải là chuối xanh, tượng trưng cho sự quần tụ, sum vầy, đầm ấm. Bưởi có màu vàng, tượng trưng cho sự giàu sang, may mắn.

Cũng có một số gia đình thay bưởi bằng quả phật thủ (tác dụng lưu giữ thần, Phật và gia tiên lưu lại trong nhà lâu hơn để phù hộ cho gia chủ).

Quả quất cảnh, quả hồng hay ớt đỏ được tô điểm xung quanh mâm ngũ quả vì có màu đỏ, vàng rực rỡ, vô cùng đẹp mắt – biểu tượng cho sự may mắn, thành đạt. Còn quả dứa có mùi thơm đặc trưng, thể hiện mong ước về một năm mới an lành và nhiều phúc lộc.

Người miền Bắc thường bày mâm ngũ quả kiểu truyền thống là đặt nải chuối xanh ở dưới cùng để đỡ lấy toàn bộ các loại quả còn lại, chính giữa đặt bưởi, phật thử hoặc là mãng cầu, các loại quả khác nhau đào, hồng, quýt, táo thì đặt ở xung quanh, ở chỗ trống thì có thể xen kẻ ớt, quất.

Mâm ngũ quả miền Trung

Dải đất miền Trung thường gặp phải thiên tai, bão lũ, hạn hán quanh năm nên đất đai cũng không được màu mỡ, ít cây trái. Vì vậy, mâm ngũ quả của người miền Trung rất đơn giản, không câu nệ hình thức, có gì cúng nấy, miễn thành tâm là được.

Các loại trái cây thường thấy trong mâm ngũ quả của người miền Trung là:

-Thanh long

-Chuối

-Dưa hấu

-Mãng cầu

-Dứa

-Sung

-Cam

-Quýt

Mâm ngũ quả miền Nam

Người miền Nam bày mâm ngũ quả theo mong muốn “Cầu sung vừa đủ xài” ước mong năm mới đủ đầy, sung túc, tương ứng với 5 loại quả:

-Mãng cầu

-Sung

-Dừa

-Đu đủ

-Xoài

Bên cạnh đó, người miền Nam không thờ cúng một số loại trái cây có cách phát âm mang ý nghĩa không tốt như chuối (Chúi nhủi, làm ăn không phất lên được), lê (lê lết, đổ bể, dễ thất bại), cam, quýt (Quýt làm cam chịu),…

Cách trang trí mâm ngũ quả miền Nam thông dụng nhất là đặt đu đủ, dừa, xoài lên mâm trước do có hình dáng to và khá nặng để đỡ các loại trái khác rồi sau đó mới lần lượt bày những loại quả còn lại lên.

Cách chưng mâm ngũ quả đẹp để gặp may mắn

Cách bày mâm ngũ quả 1

Nguyên liệu

-12 quả quýt

-5 quả xoài

-1 quả vú sữa

-1 quả phật thủ

-1 quả thanh long

-1 quả lê

-1 quả táo

-Quất (tùy ý muốn)

Cách thực hiện

Bước 1 Đầu tiên, ta sẽ đặt quýt vào trong lòng dĩa.

Bước 2 Sau đó trên thành dĩa thì đặt xen kẽ 1 quả xoài với 1 quả quýt.

Bước 3 Tiếp đến, đặt thanh long ở giữa (phía trên quýt), xung quanh là vú sữa, phật thủ, táo, 1 quả quýt và lê để giữ thanh long đứng vững.

Bước 4 Cuối cũng, đặt ớt vào giữa xoài và quýt ở thành dĩa, quất thì trang trí vào những khoảng trống sao cho đẹp mắt là được.

Cách chưng mâm ngũ quả (cách 1)Chưng mâm ngũ quả theo kiểu này vừa đơn giản nhưng lại đẹp mắt

Thành phẩm

Cách bày mâm ngũ quả 2

Nguyên liệu

-14 quả quýt

-1 quả dưa hấu

-1 quả lê

-1 quả phật thủ

-1 quả táo

-4 quả xoài

-1 quả vú sữa

-Quất (tủy ý muốn)

Cách thực hiện

Bước 1 Đầu tiên, đặt dưa hấu vào giữa dĩa, đồng thời xếp đầy quýt ở thành dĩa.

Bước 2 Để giữ vững dưa hấu, ta sẽ đặt bên cạnh quả phật thủ và quả lê, phía trước và sau sẽ là xoài và quýt.

Bước 3 Sau đó, đặt thêm vào bên cạnh dưa hấu một quả táo và một quả vú sữa ở phía trên mặt.

Thành phẩm

Cách bày mâm ngũ quả 3

Nguyên liệu

-1 nải chuối

-1 quả mãng cầu

-2 quả táo

-1 quả lê

-10 quả quýt

-2 quả vú sữa

-1 quả phật thủ

-1 quả thanh long

-2 quả xoài

-Quất (tùy ý muốn)

Cách thực hiện

Bước 1 Đầu tiên, đặt vào giữa dĩa nải chuối.

Bước 2 Sau đó, xung quanh phía dưới nải chuối ta sẽ thêm vào 1 quả xoài, 2 quả vú sữa và 2 quả táo đối xứng hai bên ở mặt trước.

Bước 3 Bên cạnh nải chuối, ta đặt vào mỗi bên 2 quả quýt xếp chồng lên nhau. vs

Bước 4 Còn mặt sau, đặt quả thanh long lên giữa nải chuối, xung quanh là quả xoài, quả phật thủ và quả lê, đồng thời bày trí các quả quýt phía dưới để giữ vững.

Bước 5 Cuối cùng, đặt phía sau là quả mãng cầu, xung quanh thành dĩa là những quả ớt và quất sao cho đẹp mắt.

Thành phẩm

Cách bày mâm ngũ quả 4

Nguyên liệu

-1 quả dưa hấu

-2 quả xoài

-1 quả quýt

-2 trái mãng cầu

-1 trái đu đủ

-1 trái dừa

-2 quả thơm

Cách thực hiện

Bước 1 Đầu tiên, bạn đặt những trái có kích thước to để làm trụ rồi đặt những trái nhỏ xen kẻ xung quanh.

Bước 2 Sau đó bạn trang trí xung quanh bằng những phụ kiện như quạt giấy, hoa trạng nguyên, lá kim tiền, những cây treo và cố định bằng súng bắn keo.

Thành phẩm

Một số lưu ý cần tránh khi bày mâm ngũ quả ngày Tết

Hiểu sai về ý nghĩa mâm ngũ quả, ý nghĩa từng quả

Mâm ngũ quả mang ý nghĩa theo thuyết Ngũ hành của phương đông. Vì thế khi trang trí mâm ngũ quả bạn cũng bắt buộc làm theo để tránh mắc lỗi như chọn các loại trái cây không có ý nghĩa hoặc không đủ 5 màu của ngũ hành.

Bạn có thể tham khảo một số loại trái cây tương ứng với Ngũ hành:

Kim – màu trắng: Dưa lê trắng, lê trắng,…

Mộc – màu xanh lá: Dưa hấu, chuối xanh, xoài xanh, đu đủ xanh, mãng cầu, trái na, trái sung, trái dừa,…

Thủy – màu đen: Nho đen, vú sữa hay những trái cây có màu sậm tối.

Hỏa – màu đỏ: Táo đỏ, trái hồng, trái dừa lửa, thanh long,…

Thổ – màu vàng: Cam vàng, quýt vàng, dưa hấu vàng, dưa lê vàng, xoài chín, phật thủ,…

Rửa quả cho sạch để bày

Thông thường nhiều người suy nghĩ rằng khi trang trí mâm ngũ quả thì các loại trái cây phải bóng loáng, đẹp tuy nhiên điều này sẽ làm cho trái cây bị héo nhanh, không trưng được lâu.

Do đó các bạn chỉ cần dùng giấy ướt lau sạch vỏ ngoài của trái cây, sau đó phết một lớp dầu ăn thật mỏng lên để tạo lớp vỏ bóng loáng cực kỳ đẹp mắt

Sai lầm khi chưng quá 5 quả

Các loại hoa quả, trái cây ngày càng đa dạng hơn rất nhiều nhưng không vì thế mà bày tất cả lên mâm ngũ quả, rất nhiều người muốn bày nhiều loại quả hơn. Tuy nhiên, bạn cần lưu ý mâm ngũ quả thì chỉ bày quả chứ không nên đặt thêm hoa hoặc bất cứ thực phẩm nào khác nữa.

Chọn sai số lượng quả

Nải chuối khi đem chưng phải đều, các quả phân bổ đều nhau và hướng lên trên như bàn tay xòe ra nâng đỡ và số quả phải là lẻ, hứng lộc bao bọc cho toàn thể gia đình. Khi chọn quả yêu cầu quả to, tay dài mập, đều nhau, da quả phải trơn, vàng chanh hoặc xanh nhạt, có mùi thơm thoang thoảng của chanh tươi.

Cách chọn các loại quả bày trong ngày tết

Để có một mâm ngũ quả đẹp, màu sắc tươi mới, để được lâu, người tiêu dùng nên cẩn thận kỹ càng trong khâu chọn lựa vì mỗi dịp Tết đến, hàng hóa rất nhiều nên cần phải có sự sáng suốt trong khâu mua hàng đặc biệt là trái cây bày mâm ngũ quả, cụ thể:

Cách chọn các loại quả bày trong ngày tếtHình ảnh mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc

Chọn quả mới chín tới để vẫn có màu sắc tươi và bày được lâu.

Chọn quả chắc tay, không bị dập, trầy xước còn cuống và lá.

Không nên rửa quả sẽ làm quả nhanh bị héo hoặc hỏng nếu có chỗ đọng nước.

Hình ảnh về mâm ngũ quả đẹp

Mời bạn tham khảo những mẫu mâm ngũ quả Tết đẹp và đầy ý nghĩa.

Mâm ngũ quả với quả Phật thủ ở giữa giúp mang lại may mắn cho năm mới

Mâm ngũ quả khắc chữ Mâm ngũ quả khắc chữ

Mâm ngũ quả khắc chữ và hình lạ mắt

Mâm ngũ quả đa màu sắc mang lại may mắn…

Ngoài ra, bạn có thể tham khảo một số mâm ngũ quả khác như:

7. Sự giống và khác nhau của mâm ngũ quả 3 miền

Điểm giống nhau:

Bày biện mâm ngũ quả là nét đẹp đặc trưng của các dịp Tết đến, xuân về của người Việt Nam. Nên là dù miền nào thì nó đều có chung ý nghĩa là thể hiện lòng tôn kính, đạo lý uống nước nhớ nguồn tốt đẹp của con cháu với ông bà, tổ tiên.

Điểm khác nhau:

Mâm ngũ quả của 3 miền có sự khác nhau

Dù có sự khác nhau trong mâm ngũ quả của mỗi vùng miền nhưng mục đích trên hết vẫn là muốn bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên, cội nguồn.